অষ্টম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান
chapter1
Enter your details
chapter2
Enter your details
chapter3
Enter your details
chapter4
Enter your details
chapter5
Enter your details
অধ্যায় ৬ অষ্টম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞানৰ দহন আৰু শিখা
দহন আৰু শিখা
অধ্যায় ৬
১। দহন কাক বোলে? দাহ্য পৰ্দাথ
এটা দাহিত কৰিবলৈ কি কি চৰ্তৰ প্ৰয়োজন?
উত্তৰঃ-যি ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াত তাপ আৰু পোহৰ উৎপন্ন হয় তাকে দহন বোলে।
তলত দিয়াবোৰৰ চৰ্ত পূৰণ কৰিব লাগিব
1.
দাহ্য পৰ্দাথবিধৰ ইন্ধন হব পৰা গুণ থাকিব লাগিব।
2. পৰিবেশত অক্সিজেন পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ থাকিব লাগিব।
3. পদাৰ্থবিধৰ প্ৰজ্জলন উষ্ণতা যিমান সম্ভব কম হৱ লাগিব।
4. দহনত নিৰ্গত প্ৰদুষকৰ মাত্রা তুলনামূলকভাবে কম হব লাগিব।
২। জ্বলি থকা মমবাতি এডাল কাচৰ
গিলাচ এটাৰে ঢাকি ধৰিলে কি ঘটে?
উত্তৰঃ- জ্বলি থকা মমবাতি এডাল কাচৰ গিলাচ এটাৰে ঢাকি ধৰিলে গিলাচত বায়ুৰ অভাব ঘটে যাৰ বাবে অক্সিজেনৰ অভাবত মমবাতিডাল নুমাই যাব।
৩। প্ৰজ্বলন উষ্ণতা কি? এই
উষ্ণতাৰ লগত দহনৰ সম্বদ্ধ কি?
উত্তৰঃ- যি নিম্নতম উষ্ণতা লাভ কৰিলে দাহ্য পৰ্দাথ এটাৰ দহন হয়, সেই উষ্ণতাকে দাহ্য পৰ্দাথটোৰ প্ৰজ্বলন উষ্ণতা বোলে।প্ৰজ্বলন বিন্দুৰ তলৰ উষ্ণতাত দাহ্য পৰ্দাথৰ দহন নঘটে।
৪। শিখা কি? ই কেনেদৰে সৃষ্টি
হয়?
উত্তৰঃ- কোনো দাহ্য গেছ বা বায়ু জ্বলাৰ ফলত যি অঞ্চলত তাপ আৰু পোহৰৰ সৃষ্টি হয় তাক শিখা বোলে।
গেছীয় অবস্হাত থকা পদাৰ্থৰ দহনৰ ফলত শিখাৰ সৃষ্টি হয়। মমবাতিৰ দহনত উৎপন্ন হোৱা তাপে মমত থকা বিভিন্ন হাইড্ৰ'কাৰ্বন বাষ্পীভূত কৰে। এই বাষ্প বায়ুৰ পৰিবেশত জ্বলি শিখা উৎপন্ন কৰে।
৫। মমবাতি শিখাপৰা আমি কিয় পোহৰ
পাওঁ?
উত্তৰঃ- শিখাত অদাহ্য অৱস্হাত কাৰ্বন থাকে। কাৰ্বন পৰমাণু শিখাৰ উত্তাপত জ্বলি পোহৰ বিলায়। সেয়ে মমবাতিৰ শিখাৰ পৰা উজ্জ্বল পোহৰ পাওঁ।
৬. খালী ঠাই পূৰ কৰাঃ
(ক) জুই নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ
সাধাৰণতে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
উত্তৰঃ- পানীৰ ।
(খ) ঘৰত ব্যৱহাৰ কৰা এবিধ
জুলিয়ী ইন্ধন হ'ল ।
উত্তৰঃ- এল. পি. জি. ।
(গ)
বৰুষুণে শস্য বিল্ডিং আৰু
মাটিৰ অনিষ্ট কৰে।
উত্তৰঃ- এচিড।
(ঘ) দহন প্ৰক্ৰিয়াত
আৰু
সৃষ্টি হয়।
উত্তৰঃ-তাপ, পোহৰ ।
৭. যান-বাহনত চি. এন. জিৰ
ব্যৱহাৰে নগৰবোৰত কিদৰে প্ৰদূষণ কমাইছে ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ- সাধাৰণতে যান-বাহনত জীৱাশ্ম ইন্ধন ব্যৱহাৰ কৰা হয় । যত প্ৰচুৰ পৰিমানৰ কাৰ্বন থাকে। সেয়ে প্ৰায়ভাগ ইন্ধনৰ দহন প্ৰক্ৰিয়াত কাৰ্বন মন অক্সাইড নিৰ্গত হোৱাত প্ৰদূষণৰ লগতে গোলকীয় উষ্ণতাৰ বৃদ্ধি হয়। সেয়ে আজিকালি জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ সলনি CNGৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কাৰণ CNGত প্ৰচুৰ পৰিমানৰ মিথেন থাকে। জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ তুলনাত মিথেন বেছি দাহ্য সেয়ে ইয়াৰ দহনত (20-30)% কম মাত্ৰাৰ সেউজ গৃহ গেছ(প্ৰদূষক) নিৰ্গত হোৱাত আৰু পেট্ৰলিয়াম তুলনাত 95% কম প্ৰদুষক নিৰ্গত হোৱাত ই প্ৰদূষণ কমোৱাত যথেষ্ট অৰিহণা যোগাইছে।
৮. মমবাতি শিখা এটা চিত্ৰ আঁকি চিহ্নিত
কৰা।
 |
উত্তৰ:-
৯. ইন্ধনৰ কেলৰি মান প্ৰকাশ কৰা
এককটোৰ নাম কি?
উত্তৰঃ- ইন্ধনৰ কেলৰিমান প্ৰকাশ কৰা এককটোৰ নাম হ’ল কিল'জুল প্ৰতি কেজি বা কিল’গ্ৰাম (kl/kg)।
১০. কাৰ্বন ডাই অক্সাইডে কেনেকৈ
জুই নিয়ন্ত্ৰণ কৰে?
উত্তৰঃ- কাৰ্বন ডাই অক্সাইড বায়ুতকৈ গধুৰ হোৱা বাবে ই জুইকুৰা কম্বলৰ দৰে ঢাকি ধৰি ইন্ধন আৰু বায়ুমণ্ডলৰ অক্সিজেনৰ সংযোগ বিচ্ছিন্ন কৰে। ফলত জুই নিয়ন্ত্ৰণ হয়।
১১. সোণ আৰু ৰূপ গলাবলৈ
সোণাৰিয়ে শিখাৰ কোনটো মণ্ডল ব্যৱহাৰ কৰে?
উত্তৰঃ- দিপ্তিহীন মণ্ডলৰ শিখা।
১২. মামৰে ধৰা প্ৰক্ৰিয়াটোক দহন
বুলি ক'ব পাৰিনে? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ- নোৱাৰি, কাৰণ দহনত কাৰ্বনৰ লগত অক্সিজেন যুক্ত হৈ কাৰ্বন ডাই অক্সাইড তাপ আৰু পোহৰৰ সৃষ্টি হয়। আনহতে, লো বা ধাতুবোৰত বায়ুমণ্ডলৰ মুক্ত অক্সিজেন, জলীয় বাষ্প, এছিড আদিৰ সংস্পৰ্শত আহিলে ধাতুৰ জাৰণ ঘটি ইয়াৰ ওপৰত বিভিন্ন বৰণৰ চমনি পৰা দেখা যায়, ইয়াকেই ক্ষয়ীভবন বা মামৰে ধৰা বুলি কোৱা হয়। গতিকে দুয়োটা সম্পূৰ্ণৰূপে পৃথক পৰিঘটনাক বুজায়।
১৩. কাৰণ দৰ্শোৱাঃ
(ক) বৈদ্যুতিক আহিলা জড়িত জুই
নিয়ন্ত্রণ কৰিবলৈ পানী ব্যৱহাৰ কৰা নহয়।
উত্তৰঃ- বৈদ্যুতিক আহিলাত লগা বস্তুত পানী ঢালিলে, পানীয়ে বিদ্যুৎ পৰিবহণ কৰি জুইত পানী ঢালিবলৈ চেষ্টা কৰোঁতাজনৰ অপকাৰহে কৰিব পাৰে। সেয়ে বৈদ্যুতিক আহিলা জড়িত জুই
নিয়ন্ত্রণ কৰিবলৈ পানী ব্যৱহাৰ কৰা নহয়।
(খ) ঘৰুৱা ব্যৱহাৰৰ বাবে কাঠতকৈ
এল পি জি অধিক ভাল।
উত্তৰঃ- কাৰণ কাঠৰ তুলনাত এল পি জি ৰ প্ৰজ্জলন উষ্ণতা যথেষ্ট কম। কাঠে এল পি জি ৰ তুলনাত যথেষ্ট বেছি প্ৰদূষণৰ সৃষ্টি কৰে, এনেবোৰ কাৰণতে ঘৰুৱা ব্যৱহাৰৰ বাবে কাঠতকৈ এল পি জি অধিক ভাল।
১৪. অগ্নি নির্বাপক
যন্ত্র এটাৰ আৰ্হি বনােৱা। বেকিং ছ’ডা পূর্ণ সৰু থাল এখনত এডাল চুটি মমবাতি আৰু
এডাল সামান্য ওখ মমবাতি থিয়কৈ ৰাখা। এটা ডাঙৰ বাটিৰ তলত থালখন ৰাখা। দুয়ােডাল মম
জ্বলােৱা। এতিয়া বেকিংছডা থকা থালখনত ভিনেগাৰ ঢালা । সাৱধান হবা যাতে মমবাতিৰ
ওপৰত ভিনেগাৰ নালাগে। ফেন উঠা বিক্রিয়াটো পর্যবেক্ষণ কৰা । মমবাতি দুডালৰ কি
ঘটিল। কিয়? কি ক্ৰমত?
(ব্যাৱহাৰিক)
অতিৰিক্ত প্ৰশ্নোত্তৰ
১. খালী ঠাই পূৰ কৰাঃ
ক) কাঠ আৰু কয়লাৰ দহনে বায়ুৰ ___ ঘটায় ।
উত্তৰঃ- প্ৰদূষণ ।
খ) দহন আৰম্ভ হোৱাৰ আগতে ইন্ধনক তাৰ ___ ___ লৈ নিশ্চয়কৈ তপতাব লাগে।
উত্তৰঃ- জ্বলন উষ্ণতা (প্ৰজ্বলন উষ্ণতা) ।
গ) তেলৰদ্বাৰা উৎপন্ন হোৱা জুইক ___ ৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্রণ কৰিব নোৱাৰি ।
উত্তৰঃ- পানী ।
২) কাগজ এখনত সহজে জুই লাগে, আনহতে এলুমিনিয়াম
পাইপত মেৰিওৱা কাগজত সহজে জুই নালাগে।
উত্তৰ:- কাগজৰ প্ৰজ্বলন উষ্ণতা যথেষ্ট কম বাবে কাগজ এখনত সহজে জুই লাগে ।
এলুমিনিয়ামৰ পাইপ তাপৰ সুপৰিবাহী হোৱাৰ বাবে এলুমিনিয়ামৰ পাইপত মেৰিওৱা কাগজে আহৰণ কৰা
তাপ পাইপখনে শোষণ কৰি লয় । যাৰ ফলত কাগজখন প্ৰজ্বলন উষ্ণতা লাভ কৰোতে যথেষ্ট পলম হয় আৰু এলুমিনিয়াম পাইপত মেৰিওৱা কাগজত সহজে জুই নালাগে।
৩) কেঁচা পাতৰ দম এটা পুৰিবলৈ টান কিন্তু শুকান পাতত সহজে জুই লাগে। ব্যাখ্যা কৰা ।
উত্তৰঃ- কেঁচা পাতত পানীৰ উপস্থিতিৰ বাবে কেঁচা পাতৰ জ্বলন উষ্ণতা বেছি, যাৰ বাবেই ই পুৰিবলৈ সময় লাগে। আনহতে শুকান পাতত পানীৰ উপস্থিতি নোহোৱাৰ বাবে শুকান পাতৰ জ্বলন উষ্ণতা কম, যাৰ বাবে শুকান পাতত সহজে জুই লাগে।
৪) কোনো এটা পৰীক্ষাত ইন্ধন এটাৰ ৪.৫ কেজি পৰিমাণক সম্পূৰ্ণভাৱে পোৰা হ’ল । উৎপন্ন হোৱা তাপৰ পৰিমাণ ১৮০,০০০ কিল’জুল পোৱা গ’ল। ইন্ধনটোৰ কেল’ৰি মান গণনা কৰা ।
উত্তৰঃ- ইয়াত,
ইন্ধন= ৪.৫ কেজি
উৎপন্ন হোৱা তাপৰ পৰিমাণ= ১৮০,০০০ কিল’জুল
ইন্ধনটোৰ কেল’ৰি মান=উৎপন্ন হোৱা তাপ/ ইন্ধনৰ পৰিমাণ
=১,৮০,০০০/৪.৫ কিল’জুল/কেজি
=৪০,০০০ kj/kg
৫) আবিদা আৰু ৰমেশে এটা পৰীক্ষা কৰি আছে য’ত বিকাৰৰ পানী তপতাব লাগে। আবিদাই মমবাতিৰ শিখাৰ হালধীয়া অংশৰ ওচৰত বিকাৰটো ৰাখিলে। ৰমেশে শিখাটোৰ বাহিৰতম অংশত বিকাৰটো ৰাখিলে । কাৰ পানীখিনি সোনকালে গৰম হব?
উত্তৰঃ- যিহেতু মমবাতিৰ শিখাৰ হালধীয়া অংশৰ তুলনাত বাহিৰতম অংশৰ শিখাৰ উত্তাপ বেছি গতিকে বাহিৰতম অংশত তপতোৱা বিকৰটো সোনকালে গৰম হৱ। গতিকে ৰমেশৰ বিকাৰ টোৰ পানীভাগ সহজেই গৰম হব।
৬)ইন্ধন হিচাপে এল. পি. জি. আৰু কাঠ তুলনা কৰা ।
উত্তৰঃ-
|
এল. পি. জ |
কাঠ |
|
1)দহনৰ ফলত প্ৰদূষণ নহয় । |
1)দহনৰ ফলত প্ৰদূষণ হয় । |
|
2)দহনৰ ফলত স্ম'গ উৎপন্ন নহয়। |
2)দহনৰ ফলত স্ম'গ উৎপন্ন হয়। |
|
3)বেছি কেলৰিমান যুক্ত। |
3)কম কেলৰিমান যুক্ত । |
|
4) সহজে পৰিবহণ কৰিব পাৰি । |
4) সহজে পৰিবহণ কৰিব নোৱাৰি । |
chapter7
Enter your details
chapter8
Enter your details
chapter10
Enter your details
chapter11
Enter your details
chapter12
Enter your details
chapter 13 in assamese অষ্টম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞানৰ ১৩ নং পাঠ শব্দ প্ৰশ্নোত্তৰ। নিকেতন। SEBA BOARD
শব্দ
অধ্যায়-১৩
১৷ কম্পনে শব্দৰ সৃষ্টি কৰে। এটা উদাহৰণৰ সহায়ত ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ:- কম্পমান বস্তুৰদ্বাৰা শব্দৰ সৃষ্টি হয়। তাৰ একমাত্ৰ উদাহৰণ হল সুৰ- শলাকা। সুৰ-শলাকাৰ বাহুত আঘাত কৰি ৰাবাৰৰ বেণ্ড এডাল ধৰি কাণৰ ওচৰত ধৰিলে আমি শব্দ শুনা পাও।
ইয়ে প্ৰমাণ কৰে যে কম্পনে শব্দৰ সৃষ্টি কৰে।
২৷ অতিশব্দ আৰু অৱশ্ৰাব্য শব্দ কি কি?
উত্তৰ:- 20,000
হাৰ্টজতকৈ বেছি কম্পনাংকৰ শব্দক অতিশব্দ আৰু 20 হাৰ্টজতকৈ কম কম্পনাংকৰ শব্দক অবশব্দ বোলে।
৩৷এক হাৰ্টজ কাক বোলে?
উত্তৰ:- এক ছেকেণ্ডত এবাৰ কঁপিলে কম্পনাংক এক হাৰ্টজ বুলি কোৱা হয়।
৪৷মানুহৰ বাবে শব্দ প্ৰদূষণ কিয় অপকাৰী ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ:- আমাৰ চাৰিওফালে হোৱা অত্যাধিক কোলাহলে নানা স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। টোপনি নোহোৱা, উচ্চ ৰক্তচাপ, উৎকণ্ঠা আৰু বহুতো স্বাস্থ্য বিসংগতিৰ কাৰণ শব্দ প্ৰদূষণ। উচ্চ স্বৰত শব্দ অবিৰতভাৱে শুনি থাকিলে মানুহৰ স্হায়ী বা অস্হায়ীভাৱে শ্ৰৱণ বিসংগতি হ'ব পাৰে। এনেবোৰ কাৰণতে মানুহৰ বাবে শব্দ প্ৰদূষণ অপকাৰী ।
৫৷বিজুলীৰ পোহৰ দেখাৰ অলপ পিছতহে ঢেৰকনিৰ শব্দ শুনা যায় কিয়?
উত্তৰ:- বায়ুত শব্দৰ তুলনাত পোহৰৰ বেগ বেছি হোৱাৰ বাবেই শব্দ কাণত আহি পোৱাৰ আগতেই উজ্জ্বল পোহৰ আমাৰ চকুত আহি পৰে। সেয়ে বিজুলীৰ পোহৰ দেখাৰ অলপ পিছতহে ঢেৰকনিৰ শব্দ শুনা যায়।
৬৷শব্দ ভালদৰে প্ৰতিফলিত কৰিব পৰা দুবিধ পদাৰ্থ আৰু শব্দ ভালদৰে প্ৰতিফলিত নকৰা দুবিধ পদাৰ্থৰ নাম লিখা।
উত্তৰ:- শব্দ ভালদৰে প্ৰতিফলিত কৰিব পৰা দুবিধ পদাৰ্থ হ'ল-ধাতুৰ পাট, কঠিন কাঠ আৰু শব্দ ভালদৰে প্ৰতিফলিত নকৰা দুবিধ পদাৰ্থ হ'ল- কাপোৰ, কৰ্ক।
৭৷ডাঙৰ প্ৰেক্ষাগৃহত শব্দৰ প্ৰতিফলন হলে কি অসুবিধা হব?
উত্তৰ:- ডাঙৰ প্ৰেক্ষাগৃহত শব্দৰ প্ৰতিফলন প্ৰতিধ্বনিৰ সৃষ্টি হ'ব পাৰে। দুটা শব্দৰ মাজত সময়ৰ ব্যৱধান ছেকেণ্ডতকৈ কম হ’লে শব্দ দুটা যে পৃথক মানুহৰ কাণে ধৰিব নোৱাৰিব। যাৰ ফলত শ্ৰৱণত ব্যঘাত জন্মিব পাৰে।
৮৷ডাঙৰ প্ৰেক্ষাগৃহত শব্দৰ প্ৰতিফলন দূৰ কৰিবলৈ কি ব্যাৱস্থা কৰা হয়?
উত্তৰ:- ডাঙৰ হল বা প্ৰেক্ষাগৃহৰ বেৰ, চাল আদিত শোষণ কৰিব পৰা পদাৰ্থৰ আৱৰণ দিয়া থাকে। এনে আৱৰণে বেৰ আৰু চালৰপৰা শব্দৰ প্ৰতিফলন হ্রাস কৰে।
B. শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱা:
ক) শব্দ সঞ্চাৰণ হব পৰা মাধ্যম হৈছে—
(i) একমাত্ৰ গেছ (ii)
গোটা পদাৰ্থ মাত্র (iii) একমাত্ৰ জুলীয়া পদাৰ্থ (iv) গোটা, জুলীয়া আৰু গেছীয় পদাৰ্থ ।
উত্তৰ:- (iv) গোটা, জুলীয়া আৰু গেছীয় পদাৰ্থ ।
খ) পানীত শব্দৰ বেগ—
(i) 1200মি:/ছে: (ii) 1300মি:/ছে: (iii) 1400 মি:/ছে: (iv) 1450 মি:/ছে:
উত্তৰ:- (iii) 1400 মি:/ছে: ।
গ)মানুহৰ শ্ৰাব্য কম্পনাংকৰ পৰিসৰ—
(i) 20-2000 হাৰ্টজ (ii)200-200,000 হাৰ্টজ (iii)20-20,000 হাৰ্টজ (iv)20-200,000 হাৰ্টজ
উত্তৰ:- (iii)20-20,000 হাৰ্টজ ।
ঘ) কাৰ মাত কম কম্পনাংকৰ হ'ব—
(i) কেঁচুৱা ছোৱালী (ii)
কেঁচুৱা ল'ৰা (iii) পুৰুষ (iv) মহিলা
উত্তৰ:- (iii) পুৰুষ ।
C. শুদ্ধ-অশুদ্ধ নিৰ্ণয় কৰা –
(ক) বাদুলীয়ে সৃষ্টি কৰা শব্দ মানুহে শুনে।
উত্তৰ:- অশুদ্ধ।
(খ) চন্দ্ৰপৃষ্ঠতো দুজন মানুহে কথা পাতিব পাৰিব ।
উত্তৰ:- অশুদ্ধ ।
(গ) সকলো বস্তুৱে কম বেছি পৰিমাণে শব্দ প্ৰতিফলিত কৰে।
উত্তৰ:- শুদ্ধ ।
(ঘ) বায়ুশূন্য স্হানত শব্দ সঞ্চাৰিত হ’ব নোৱাৰে।
উত্তৰ:- শুদ্ধ ।
(ঙ)শব্দ প্ৰদূষণে শ্ৰবণ বিসংগতি সৃষ্টি কৰিব পাৰে।
উত্তৰ:- শুদ্ধ ।
D.উপযুক্ত শব্দৰ সহায়ত খালী ঠাই পূৰ কৰা —
(i)
কম্পনাংকৰ একক হৈছে___ ।
উত্তৰ:- হাৰ্টজ ।
(ii)
শব্দৰ বেগতকৈ ___ বেগ বেছি।
উত্তৰ:- পোহৰৰ ।
(iii)
বাদুলিয়ে উচ্চ ___ অতিশব্দ নিৰ্গত কৰে।
উত্তৰ:- কম্পনাংকৰ।
(iv)
আমি ___ ৰে শব্দ শুনো।
উত্তৰ:- কাণ ।
(V)
গৰম বায়ুত শব্দৰ বেগ ___।
উত্তৰ:- বেছি ।
E.
(i)
জুলীয়া পদাৰ্থৰ মাজেদি শব্দ সঞ্চাৰণ হোৱাৰ এটা পৰীক্ষা বৰ্ণনা কৰা ।
|
উত্তৰ:- পৰীক্ষাটোৰ বাবে, এটা বাল্টি লোৱা হ'ল। পৰিষ্কাৰ পানীৰে পূৰ কৰি এখন হাতত সৰু টিলিঙা ঘণ্টা এটা লৈ পানীৰ মাজত জোকাৰি দিয়া হল। টিলিঙাটো বাল্টিৰ গাত নলগাকৈ ৰাখি পানীৰ পৃষ্ঠৰ ওপৰত অতি সাবধানৰে কাণত পানী নোসোমাকৈ ৰাখিলে পানীৰ মাজেৰে শব্দ আহি কাণত পৰেহি। ইয়াৰদ্বাৰা কব পাৰি জুলীয়া পদাৰ্থৰ মাজেদি শব্দ সঞ্চাৰণ হয় ।
(ii) মাধ্যাম নহলে শব্দ সঞ্চাৰিত হ’ব নোৱাৰে। তাকে প্ৰতিপন্ন কৰিবলৈ এটা পৰীক্ষা বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰ:- পৰীক্ষাটোৰ বাবে, এটা টেবুলঘড়ী কাঁচৰ পাত্রৰ ভিতৰত ৰখা হ’ল । ঘড়ীটো বাজি থাকিলে বাহিৰৰপৰা শব্দ শুনা যাব। এতিয়া পাত্রৰ ভিতৰৰ পৰা বায়ু পাম্পৰদ্বাৰা বাহিৰ কৰি দিয়া হ’ল। পাত্রৰ ভিতৰত বায়ুশূন্য অৱস্হাৰ সৃষ্টি কৰাৰ ফলত বাহিৰত কোনো ধৰণৰ শব্দ শুনা নগল। ইয়াৰদ্বাৰা কব পাৰি যে শব্দ সঞ্চাৰণৰ বাবে মাধ্যমৰ প্ৰয়োজন।
(iii) সাগৰত ভাহি থকা জাহাজ এখনৰপৰা পানীৰ তললৈ পঠিওৱা এটা শব্দ ২ছেকেণ্ড পিছত জাহাজলৈ প্ৰতিফলিত হৈ আহিল। সেই ঠাইত সাগৰৰ গভীৰতা কিমান?
উত্তৰ:- আমি জানো যে,
পানীত শব্দৰ বেগ = 1400 মি:/ছে:
সময় = 2 ছেকেণ্ড (দিয়া আছে)
 |
আমি জানো,
শব্দই অতিক্রম কৰা দূৰত্ব = জাহাজৰ পৰা সাগৰৰ তলিৰ দূৰত্ব +সাগৰৰ তলিৰ পৰা জাহাজৰ দূৰত্ব
=> শব্দৰ বেগ× সময় =2× জাহাজৰ পৰা সাগৰৰ তলিৰ দূৰত্ব
=> 1400 ×2 ছেকেণ্ড= জাহাজৰ পৰা সাগৰৰ তলিৰ দূৰত্ব
=> জাহাজৰ পৰা সাগৰৰ তলিৰ দূৰত্ব =
=> জাহাজৰ পৰা সাগৰৰ তলিৰ দূৰত্ব = 1400 মিটাৰ
(iv) ছেকেণ্ড ব্যৱধানত দুটা শব্দ কাণত পৰিলেহে মানুহে শব্দ দুটাৰ পাৰ্থক্য ধৰিব পাৰে। প্ৰতিধ্বনি শুনিবলৈ এজন মানুহ আৰু এখন পাহাৰৰ মাজত সৰ্বনিম্ন দূৰত্ব কিমান হ'ব লাগিব?
উত্তৰ:-
আমি জানো যে,
বায়ুত শব্দৰ বেগ =330মি:/ছে:
যিহেতু ছে: সময়ৰ ব্যৱধানত দুটা শব্দ পৰিলেহে প্ৰতিধ্বনি শুনিবলৈ পোৱা যায়,
গতিকে,
প্ৰতিধ্বনি শুনিবলৈ এজন মানুহে এখন পাহাৰৰ
পৰা থকা দূৰত্ব = 300 মি:/ছে:× ছে:
= মিটাৰ
=22 মিটাৰ
অৰ্থাৎ প্ৰতিধ্বনি শুনিবলৈ এজন মানুহ আৰু এখন পাহাৰৰ মাজত থকা
সৰ্বনিম্ন দূৰত্ব =22মিটাৰ ।
chapter 14 in assamese।। অষ্টম শ্ৰেণীৰ।। বিজ্ঞান।। ১৪ পাঠ ।। বিদ্যুত প্ৰবাহৰ ৰাসায়নিক ক্ৰিয়া ।। SEBA BOARD
বিদ্যুৎ প্ৰৱাহৰ ৰাসায়নিক ক্ৰিয়া
অধ্য়ায় ১৪
১ ) খালী ঠাই পূৰ কৰা -
ক) বিদ্যুৎ পৰিবহণ কৰা বেছিভাগ জুলীয়া পদার্থই
,
,
, ৰ
দ্ৰৱ।
উত্তৰঃ ক্ষাৰক, এচিড ,লৱণ।
খ) দ্ৰৱ এটাৰ মাজেৰে প্রবাহিত হোৱা বিদ্যুতে
ক্ৰিয়াৰ সৃষ্টি
হয়।
উত্তৰঃ ৰাসায়নিক।
গ ) কপাৰ ছালফেট দ্ৰৱৰ মাজেৰে
বিদ্যুৎ প্রবাহিত কৰিলে বেটাৰীৰ
মেৰুৰ লগত সংযোগ কৰা পাটৰ ওপৰত তামৰ প্রলেপ পৰিব।
উত্তৰঃ ঋণাত্মক।
ঘ) বিদ্যুতৰদ্বাৰা কোনো এবিধ বিচৰা ধাতুৰ লেপন আন এটা বস্তুৰ
ওপৰত দিয়া কার্যক
বোলে।
উত্তৰঃ বিদ্যুৎ।
২ ) যেতিয়া টেষ্টাৰৰ মুক্ত মূৰ দুটা দ্ৰৱ এটাত ডুবাই
দিয়া হয় তেতিয়া চুম্বক শলাই বিক্ষেপণ দেখুৱায়। তুমি কাৰণটো ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ কিছুমান দ্ৰবত দ্ৰবীভূত কৰিলে পদাৰ্থৰ অণুবোৰ ভাগি দুটা ভাগত বিভক্ত হয়। ইয়াৰে এটা ধনাত্মক আৰু আনটো ভাগ ঋণাত্মক আধানযুক্ত। এই ভাগ দুটাক ধন আয়ন আৰু ঋণ আয়ন বোলে। এনে ধৰণৰ আয়ন থকা তৰল পদাৰ্থৰ মাজেদি অৱস্থা বিশেষে এই আয়নবোৰ বিশেষ দিশত গতি কৰে। ইয়াৰ ফলতে তৰলৰ মাজেদি বিদ্যুৎ প্রবাহিত হয়।
৩। তিনিবিধ জুলীয়া পদাৰ্থৰ নাম লিখা ,যিবোৰ চিত্ৰত দেখুওৱা ধৰণে পৰীক্ষা কৰিলে চৌম্বিক শলাৰ বিক্ষেপণ ঘটিব পাৰে।
উত্তৰ:- তিনিবিধ জুলীয়া পদাৰ্থৰ নাম ক্ৰমে নেমুৰস, ভিনেগাৰ, গাখীৰ আদিৰে পৰীক্ষা কৰিলে চৌম্বিক শলাৰ বিক্ষেপণ ঘটিব
পাৰে।
৪। চিত্ৰত দেখুওৱা ব্যৱস্থাত বাল্বটো জ্বলা নাই। সম্ভৱৰ কাৰণবোৰ লিখা। তোমাৰ উত্তৰ ব্যাখ্যা কৰিবা।
উত্তৰঃ সম্ভৱৰ
কাৰণবোৰ,
1) কোনো পদাৰ্থই বিদ্যুৎ পৰিবহণ কৰিলেও ই ধাতুৰ দৰে সুপৰিবাহী নহবও পাৰে, অৰ্থাৎ ধাতুবিধৰ পৰিবহণ কৰিব পৰা গুণ থাকিব লাগিব।
2) বৰ্তনীৰ মাজেৰে প্রবাহিত বিদ্যুতৰ মান কম হ’লে, ফিলামেণ্টডাল যথেষ্ট পৰিমাণে উত্তপ্ত নহ'ব আৰু তেতিয়া ই নজ্বলিব।
3) বৰ্তনী সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ পিছতো প্রবাহিত বিদ্যুতৰ মান কম হ'লে বাল্বটো নজ্বলিব।
৫৷বিশুদ্ধ পানীয়ে বিদ্যুৎ পৰিবহণ কৰেনে? যদি নকৰে, তেন্তে
ইয়াক পৰিবাহী কৰিবলৈ আমি কি কৰিব পাৰোঁ?
উত্তৰঃ বিশুদ্ধ পানীয়ে বিদ্যুৎ পৰিবহণ নকৰে।
ইয়াক পৰিবাহী কৰিবলৈ আমি
ইয়াত নিমখ মিহলাই লৈ ইয়াৰ মাজেৰে বিদ্যুতৰ পৰিবহণ কৰিব পাৰোঁ।
৬. অগ্নিকাণ্ডত অগ্নি নির্বাপকসকলে পানীৰ নল খোলাৰ আগতে সেই
ঠাইখিনিৰ বিদ্যুৎ যোগান বন্ধ কৰি দিয়ে । ইয়াৰ কাৰণ কি বুলি ভাবা।
উত্তৰঃ অগ্নিকাণ্ডত অগ্নি নির্বাপকসকলে
পানীৰ নল খোলাৰ আগতে সেই ঠাইখিনিৰ বিদ্যুৎ যোগান বন্ধ কৰি দিয়ে । ইয়াৰ কাৰণ নলৰ পানী বিদ্যুতৰ সুপৰিবাহী ,সেয়ে ইয়াৰ মাজেদি বিদ্যুত প্ৰবাহিত হৈ যিকোনো প্ৰকাৰে ক্ষতিসাধন কৰিব পাৰে।
৭. উপকূলীয় অঞ্চলত থকা এটি শিশুৱে তেওঁৰ টেষ্টাৰৰ সহায়ত খোৱা
পানী আৰু সাগৰৰ পানী পৰীক্ষা কৰিলে। তেওঁ দেখিলে যে সাগৰৰ পানীৰ ক্ষেত্ৰত চুম্বক
শলাৰ অধিক বিক্ষেপণ হৈছে। কাৰণটো ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ সাগৰৰ পানীত নিমখৰ মাত্রা সাধাৰণ পানীৰ তুলনাত যথেষ্ট বেছি । সেয়ে আয়ন ও যথেষ্ট বেছি পৰিমাণৰ সৃষ্টি হয়। যাৰ বাবে সাগৰৰ পানীত বিদ্যুতৰ পৰিবহণ ও তুলনামূলকভাবে বেছি হব। সেয়ে তেওঁ সাগৰৰ পানীৰ ক্ষেত্ৰত চুম্বক শলাৰ অধিক বিক্ষেপণ দেখা পাব।
৮. ধাৰাসাৰ বৰষুণৰ সময়ত বিজুলী মিস্ত্রি এজনে ঘৰৰ বাহিৰত
বৈদ্যুতিক মেৰামতিৰ কাম কৰাটো তেওঁৰ বাবে নিৰাপদ নে? কাৰণ দশোৱা ।
উত্তৰঃ নিৰাপদ নহয়।
কাৰণ বৰষুণৰ পানীত অতি নিম্ন মাত্রাত হলেও এছিড মিশ্ৰিত হৈ থাকে। এছিড বিদ্যুতৰ সুপৰিবাহী হোৱাৰ বাবেই বৰষুণৰ পানী বিদ্যুতৰ সুপৰিবাহী। সেয়েহে ধাৰাসাৰ
বৰষুণৰ সময়ত বিজুলী মিস্ত্রি এজনে ঘৰৰ বাহিৰত বৈদ্যুতিক মেৰামতিৰ কাম কৰাটো তেওঁৰ
বাবে নিৰাপদ নহয়, এনে কাৰ্য্যই মানুহজনৰ অনিষ্ট সাধন কৰিব পাৰে।
৯) তোমাৰ চাৰিওফালে বিদ্যুৎলেপন
বিশিষ্ট বস্তুবোৰৰ নাম লিখা?
|
বিদ্যুৎলেপন |
সামগ্রীসমুহৰ নাম |
|
১) ক্ৰমিয়ামৰ লেপন |
১) গাড়ীৰ যন্ত্ৰাংশ, বাথৰুমৰ নল, পাকঘৰ গেছ বাৰ্ণাৰ, চাইকেলৰ হেণ্ডেল, চকাৰ
ৰিং। |
|
২) সোণৰ আৰু ৰূপৰ লেপন |
২) অলংকাৰ গঢ়োঁতাসকলে কমদামী ধাতুৰ ওপৰত দিয়ে। ঘড়ী, কলম, গহনা আদিত ও দিয়ে। |
|
৩) দস্তাৰ লেপন |
৩) লোৰ পাত্ৰ, দলং, মটৰ গাড়ী। |
উত্তৰ-
১০. পানীত কপাৰ ছালফেট মিহলালে কিয় বিদ্যুৎ পৰিবাহী হয়?
উত্তৰঃ পানীত কপাৰ ছালফেট মিহলালে কপাৰ আৰু ছালফেট অণু ভাগি কপাৰ ধনাত্মকভাবে আৰু ছালফেট ঋণাত্মকভাবে আহিত হৈ মুক্তভাবে বিচৰণ কৰিব ধৰে। যাৰ বাবে তৰলটো বিদ্যুৎৰ পৰিবাহী হৈ পৰে।
১১. এটা বর্তনীৰ চিত্ৰ আঁকি কপাৰ ছালফেটৰ দ্ৰৱৰ মাজেৰে চালিত
আয়নৰ দিশ দেখুওৱা।
উত্তৰঃ পানীত কপাৰ ছালফেট
 |
ৰাসায়নিক ক্ৰিয়াৰ ফলত ধনাত্মকভাবে আহিত তামৰ
আয়নবোৰ ঋণাত্মকভাৱে আহিত দণ্ডডালৰদ্বাৰা আকৰ্ষিত হব আৰু এই দিশত জমা হব।
আনহতে ঋণাত্মকভাবে আহিত ছালফেটৰ আয়নবোৰ ধনাত্মকভাবে আহিত দণ্ডডালৰ দিশত গতি কৰিব।
এনেদৰে তৰলৰ মাজেদি বিদ্যুৎ প্রবাহৰ সৃষ্টি হব।
১২. তড়িৎলেপন কি?
১৩. এখন লোৰ চামুচত তামৰ প্রলেপ দিব লাগে। এই প্রলেপ কেনেকৈ দিব পাৰি বর্তনী
চিত্রেৰে দেখুওৱা।
উত্তৰঃ এডাল কপাৰৰ পৰিবাহীদণ্ড আংশিকভাবে তৰলত ডুবাই বিদ্যুত কোষৰ এটা ধনাত্মক মেৰু আনটোত লোৰ চামুচত ঋণাত্মক মেৰুৰ লগত সংযোগ কৰা হল।
ৰাসায়নিক ক্ৰিয়াৰ ফলত ঋণাত্মকভাবে আহিত ছালফেটৰ আয়নবোৰ ধনাত্মকভাবে আহিত দণ্ডডালৰ দিশত গতি কৰিব। আনহতে ধনাত্মকভাবে আহিত তামৰ আয়নবোৰ ঋণাত্মকভাৱে আহিত লোৰ চামুচৰ পিনে আকৰ্ষিত হব আৰু চামুচৰ ওপৰত জমা হব। অৰ্থাৎ লোৰ চামুচত তামৰ প্রলেপ পৰিব ।
 |
১৪. বিদ্যুত বিশ্লেষ্য তৰল কাক বোলে? এনে তৰলৰ মাজেদি
বিদ্যুৎ প্রবাহ কেনেদৰে চালিত হয়?
উত্তৰঃ কপাৰ ছালফেটৰ দৰে যিবোৰ তৰলৰ মাজেদি বিদ্যুত প্ৰবাহ চালিত হয় সেইবোৰক
বিদ্যুত বিশ্লেষ্য বোলা হয়।এনে তৰলত সদায় ধনাত্মক আৰু ঋণাত্মক ভাৱে আহিত আয়ন
থাকে।
১৫. বিদ্যুতলেপন কাক বোলে? এই পদ্ধতিৰে ধাতুৰ পাট এখনৰ ওপৰত ৰূপৰ প্রলেপ
কেনেদৰে দিব পাৰি ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ লোৰ পাতৰ ওপতৰ তামৰ প্ৰলেপ দিয়াৰ দৰে একে পদ্ধতিৰে বিভিন্ন পদাৰ্থৰ ওপৰত নানা
ধাতুৰ প্ৰলেপ দিব পাৰি। এনেদৰে বিদ্যুত প্ৰবাহ চালিত কৰি ধাতুৰ প্ৰলেপ
দিয়া ক্ৰিয়াক বিদ্যুতলেপন বোলা হয়।
অতিৰিক্ত প্ৰশ্নোত্তৰ
1) ‘A’আৰু ‘B’ বুলি চিহ্নিত দুটা জুলীয়া পদাৰ্থৰ পৰিবাহিতা পৰীক্ষা কৰিবলৈ এটা টেষ্টাৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। দেখা গ'ল যে জুলীয়া পদাৰ্থ‘A' ৰ ক্ষেত্ৰত বাল্বটো উজ্জ্বলকৈ জ্বলিছে , আনহাতে, ‘B' ৰ ক্ষেত্ৰত ই নিষ্প্ৰভ। তুমি সিদ্ধান্ত ল’বা যে-
ক)জুলীয়া পদাৰ্থ ‘B' তকৈ জুলীয়া পদাৰ্থ ‘A' উন্নত পৰিবাহী ।
খ) জুলীয়া পদাৰ্থ ‘A' তকৈ জুলীয়া পদাৰ্থ ‘B' উন্নত পৰিবাহী ।
গ) দুয়োটা জুলীয়া পদাৰ্থ সমভাৱে পৰিবাহী ।
ঘ) জুলীয়া পদাৰ্থৰ পৰিবাহী গুণ এনেদৰে তুলনা কৰিব নোৱাৰি ।
উত্তৰঃ- ক)জুলীয়া পদাৰ্থ ‘B' তকৈ জুলীয়া পদাৰ্থ ‘A' উন্নত পৰিবাহী ।
2) প্ৰহেলিকাই শুনিছিল যে বৰষুণৰ পানী পতিত পানীৰ নিচিনাই ভাল । গতিকে ই পৰিষ্কাৰ গিলাচ এটাত অলপ বৰষুণৰ পানী সংগ্ৰহ কৰিলে আৰু টেষ্টাৰেৰে ইয়াক পৰীক্ষা কৰিলে। তাই কম্পাছ শলাৰ বিক্ষেপণ দেখি বিস্ময় মানিলে কাৰণ কি কি হ’ব পাৰে?
উত্তৰ:- যিহেতু বৰষুণৰ পানীত নিমখ আৰু এছিড থাকে আৰু তাৰ বাবেই বিদ্যুতৰ পৰিবহণ হয় সেয়ে প্ৰহেলিকাই কম্পাছ শলাৰ বিক্ষেপণ দেখি বিস্ময় মানিলে ।
3)ক্ৰিয়াকলাপত তুমি দেখা প্ৰক্ৰিয়াটোৰে তাম শুদ্ধ কৰা হয় । বিশুদ্ধ তামৰ মিহি পাত এখন আৰু অশোধিত তামৰ শকত দণ্ড এডাল তড়িতদ্বাৰৰূপে লোৱা হ্য় । অশুদ্ধ দণ্ডৰপৰা বিশুদ্ধ তামৰ মিহি পাতখনলৈ তাম স্থানান্তৰ কৰিব খোজা হৈছে। বেটাৰিৰ ধনাত্মক মেৰুত কোনডাল তড়িৎদ্বাৰ সংযোগ কৰাটো উচিত আৰু কিয় ?
উত্তৰঃ- নিশ্চিতভাবে , বেটাৰিৰ ধনাত্মক মেৰুত অশুদ্ধ তামৰ দণ্ডডালক সংযোগ কৰিব লাগিব।
যিহেতু কপাৰ ছালফেটৰ দ্ৰৱৰ মাজৰে প্ৰবাহ চালিত কৰিলে ই ধনাত্মক আধানযুক্ত কপাৰ আৰু ছালফেট আয়নলৈ বিভাজিত হৈ যায়। সেয়ে কপাৰ আয়ন ঋণাত্মক মেৰুৰ পিনে আকৰ্ষিত হব। এতিয়া ঋণাত্মক মেৰুত বিশুদ্ধ তামৰ পাত সংযোগ কৰিলে কপাৰ আয়নবোৰ ঋণাত্মক মেৰুৰ পিনে আকৰ্ষিত হব আৰু অশুদ্ধ দণ্ডৰপৰা কপাৰ বিদ্যুত বিশ্লেষ্যলৈ আৰু তাৰ পৰা বিশুদ্ধ তামৰ মিহি পাতখনলৈ তাম স্থানান্তৰ হব ।
